نکوداشت آخوند ملا محمد کاظم خراسانی

نکوداشت آخوند ملا محمد کاظم خراسانی در مدرسه عالی خاتم الاوصیاء(عج)برگزار گردید.

به گزارش روابط عمومی مدرسه عالی خاتم الاوصیاء (عج)، این نکوداشت مورخ ۹/۳/۹۲ از ساعت ۹ الی ۱۳ اجرا شد که در آن حضرات اساتید نظری منفرد،  علیدوست و دکتر موسی نجفی به ترتیب در موضوعات: «سلوک عملی و اخلاقی آخوند خراسانی» ـ «روش شناسی اصول فقه مرحوم آخوند» ـ «حوزه نجف و تفکیک تجدد ملی در مدرنیزازیسیون با تأکید بر نقش آخوند»،  به ایراد سخنرانی پرداختند. در این نشست ابتدا مدیریت مدرسه حجت الاسلام استاد عصاری ضمن خوشامد‌گویی به حضار، اساتید و طلاب شرکت‌کننده به بیان مطالبی درباره علل درخشندگی برخی چهره‌های تابان تاریخ پرداخته و اظهار داشت‌: «‌‌من از آخوند به عنوان یک نابغه یاد می‌کنم و نوابغ دارای قدرت انتقال بیشتر و عمق بیشتر در درک مفاهیم‌اند». وی در ادامه به برخی ویژگی‌های کتاب کفایه الاصول آخوند و وجه تمایز آن از دیگر آثار، موجز بودن این اثر و موضوع نبوغ آخوند را در بحث زبان شناختی و تفکیک معنای لفظ از کنش‌های متکلم در زبان را از شاخصه‌های این اثر برجسته علمی و فقهی برشمرد و اعلام داشت که نوابع معمولاً آثار را پدید می‌آورند که سایرین در زمان‌های بعد در واقع بهره‌مند از خوان گسترده‌ی علمی آنانند.

در ادامه این جلسه، حضرت استاد نظری منفرد به عنوان سخنران اول این جلسه بیوگرافی آخوند خراسانی و ویژگی‌های عملی و اخلاقی ایشان را بیان و به بحث در موضوع ارزش و انسان ارزشی پرداخت.

وی همچنین به دو عنصر علم و ادب اشاره کرد که در هر حال از ارزش‌های متعالی در فرهنگ ماست که هرچه از لحاظ کمیت و کیفیت در شخص اضافه شود، ارزش آن شخص هم بالاتر می‌رود. وی در ادامه با اشاره به حدیث حضرت امیرالمومنین(ع) که می‌فرمایند: علم ابزاری است که انسان را به معرفت الهی می‌رساند و با ادب خدمت و بندگی پروردگار نیکوتر می‌شود، اظهار داشت علم و ادب هر دو ارزش و هردو قابل ارتقاء هستند.

همچنین وی با اشاره به عنصر عقل و جایگاه رفیع آن گفت: عقل یک ارزش بلکه یک سرمایه بزرگی است؛ عقل غیر از علم است، عقل سبب می‌شود که انسان بیاموزد. دانش تحصیل کند، و در نهایت علم و ادب را به دست آورد.

ایشان با اشاره به حدیث امام کاظم(ع) که می‌فرمایند: «یا هشام ان الفضل مع العلم … » گفت: قوام علم و ادب بعنوان دو عنصر ارزشمند به عقل وابسته است.

وی در ادامه سخنان خود بیوگرافی آخوند را بیان نمود و ویژگی‌هایی از ایشان همچون تواضع در برابر اساتید، نثر موجز و زیبای کتاب کفایه، بهره‌گیری از محضر شیخ اعظم به مدت ۳سال ـ نبوغ علمی ـ ساده زیستی ـ کم خوراکی، اندیشه فراوان، حواشی ایشان بر کتاب رسائل ـ اهل تهجد ـ مهربانی نسبت به طلاب را از شاخصه‌های شاکله شخصیتی آخوند خراسانی دانست و به تبیین این موارد پرداخت. همچنین وی اظهار داشت مرحوم آخوند مصداق بارز این جمله است که می‌فرماید: «‌من کان من الفقهاء صائنا لنفسه، حافظاً لدینه، مخالفا لهواه مطیعا لامر مولاه » و علت ماندگاری و جاودانگی کفایه را همین عنصر اخلاقی مرحوم آخوند دانست.

در ادامه این برنامه پیام حضرت آیت الله العظمی صافی گلپایگانی «مدظله الوارف» که به این نکوداشت ارسال شده بود، از سوی نماینده دفتر ایشان جناب حجه الاسلام برقعی قرائت شد.

پخش کلیپ مرحوم آخوند و شرح زندگی او به روایت تصویر از دیگر برنامه‌های این نکوداشت بود که بعد از قرائت پیام، اجرا شد.

در ادامه حضرت استاد علیدوست به ایراد مطالبی درباره‌ی روش شناسی اصول فقه مرحوم آخوند خراسانی پرداخته و به وضع ساده زیستی و فقیرانه آخوند خراسانی اشاره نمود که با آن همه فقر، باز اشتیاق فراوان به کسب علم و اجتهاد داشت.

وی با اشاره به متنی منسوب به آخوند که در آن آمده: «چهل سال نه گوشت خوردم و نه آرزوی گوشت خوردن داشتم. سی سال تمام داغی و گرمی نان تنها نان خورش من بود و خوراک من فکر بود. با این حال راضی و قانع بودم و هیچ‌گاه نشد که سخنی یاد کنم که گمان کنند از زندگی خود ناراضی هستم. پولی را برای خرید شمع به من می‌دادند ولی من در تاریکی می‌گذرانیدم و آن پول را به فقیر تر از خودم می‌دادم»، اظهار داشت باید از این بزرگان به تمامه درس و الگو گرفت.

عضو جامعه مدرسین حوزه علمیه قم در ادامه به بررسی و مقایسه دو کتاب کفایه و رسائل پرداخت و افزود کفایه مراجعه کننده را سرگردان نمی‌کند، در کفایه هیچ زائد وجود ندارد و خصوصیت سوم مختصر بودن کفایه است و اصولاً به همین دلیل این نام را برای کتاب خود برگزیده است و ویژگی چهارم مراجعه مستقیم به کلماتی است که نقل می‌کند در حالی که در آثار شیخ اعظم خلاف این موارد را ما می‌بینیم.

استاد علیدوست در ادامه خاطر نشان کرد مرحوم آخوند را نمی‌توان صاحب مکتب در فقه و اصول دانست بلکه او در پژوهش و ساختار نظریه‌پرداز است و نظریه، اندیشه‌ای است که وقتی وارد دانشی می‌شود. فروع زیادی را شامل می‌شود. آسیب شناسی آثار آخوند از دیگر مواردی بود که استاد به بیان مطالبی درباره‌ی آن پرداخت و بیان داشت در کفایه بحث مشبع و کافی از منابع نشده است و ادامه داد مرحوم آخوند از روایت و حجیت آن، از اجماع محصل، امکانش و از شهرت صحبت می‌کند اما از عقل که یکی از اسناد چهارگانه در استنباط است، صحبت نمی‌کند. از اجماع محصل، امکانش، راه تشکیل، و نهاد تشخیص آن گفتگو نکرده است و از سنت فعلی و تقریری معصومین(علیهم السلام) نیز گفتگو ندارد.

دکتر موسی نجفی سخنران آخر جلسه بود که به بررسی ابعاد سیاسی زندگی آخوند و مقایسه نهضت مشروطه و انقلاب اسلامی  پرداخت تشابه و تفارق این دو موضوع بزرگ در تاریخ ایران را بررسی و تبیین نمود و اظهار داشت: « بعضی مسائل تاریخی هنوز دارد با ما حرف می‌زند و ریشه جریانات امروز ماست یعنی مسائلی که آن‌ها با آن در مشروطه مواجه بودند، ما در انقلاب با آن‌ها به شکلی دیگر مواجه هستیم». اگر بخواهیم نهضت مشروطیت و انقلاب اسلامی را کالبد شکافی کنیم به چهار موضوع می‌رسیم: نهضت‌شناسی، رهبرشناسی، مردم‌شناسی و آسیب‌شناسی که در مقام مقایسه خواهیم دانست مشروطیت چه بوده و انقلاب نیز  دارای چه ماهیتی است.

وی در ادامه با اشاره به ۴ دوره: مشروطه اول، استبداد صغیر، مشروطه دوم و استبداد کبیر، گفت: «‌تاریخ از لحاظ زمان از ما عقب‌تر است ولی از حیث اندیشه از ما جلوتر است».

استاد تاریخ دانشگاه اظهار داشت پدیده‌ها‌ی تاریخی شاید از لحاظ شکلی متفاوت باشند، اما از حیث اندیشه، ریشه‌ها و مبانی یکسانی دارند و تاریخ با همه تفاوت‌هایش، نتایج یکسان و همسانی را در خود به صورت مکرر در بر دارد. که با نگاه مداقه به آن و تأمل و تدبّر در صور متفاوت و نتایج عبرت آموز و عینی آن می‌توان از اشتباهات و خطا مصون ماند.

ایشان با اشاره به شخصیت‌های پایه‌گذار نهضت در نجف از جمله مرحوم آخوند خراسانی، مرحوم شیخ عبدالله مازندرانی و مرحوم آمیرزا حسین عنوان نمود نقطه مثبت تمام جریان فکری دوران مشروطیت تلاش برای جلوگیری از الحاق  ایران به عثمانی بود و اظهار داشت قاجار دنبال این بود که کشور ایران به عثمانی ملحق شود ولی مراجع با این امر مخالف بودند و معتقد بودند که تنها کشور شیعی از زمان صفویه به بعد ایران است و نباید به دست سنی‌های عثمانی بیفتد که البته فایده و نتیجه بزرگ این قضیه عدم تجزیه ایران بعد از جنگ جهانی اول و شکست دولت عثمانی بود.

شایان یادآوری است نکوداشت مزبور، ششمین نشست از سلسله نشست‌های پژوهشی و سومین نکوداشتی بود که در این مرکز برگزار می‌شد. در این جلسه لوح فشرده مجموعه آثار آخوند خراسانی کاری از مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی و همچنین کاتالوگی در باره‌ی معرفی مدرسه عالی خاتم الاوصیاءf، گاهنامه خاتم ۵ در خصوص گردآوری سخنرانی‌ها و برنامه‌های اجرا شده مدرسه پیرامون شیخ اعظم و بروشوری درباره زندگی‌، سیره و سلوک مرحوم آخوندملامحمدکاظم‌خراسانی (که از سوی روابط عمومی تنظیم شده بود)، در اختیار شرکت‌کنندگان قرار گرفت. پایان‌بخش برنامه  بررسی سؤالات حضار بود که از سوی حضرت استاد علیدوست و جناب دکتر نجفی پاسخ داده شد.