شناسنامه پرسش ها – ج۱ – التجری – صفحه۳۷
باسمه تعالی
کد سوال ۱ :
هدف از سوال ” هدایت ذهن به سوی کشف مطالب مربوطه از مجموع بحث .
تذکر : اینگونه سوالات مربوط به جائی است که مولف تمام نکات و یا مولفه های دخیل در یک مطلب را در یک جا نیاورده ، مثلاً برخی از قیود تعریف یا موضوع نزاع را در میانه بحث و یا حتی در پایان بحث و گاه به صورت پراکنده آورده است .
راهبرد جواب :
مرحله اول : تحلیل موضوع خواسته شده در سوال و کشف قابلیت های آن نسبت به قیود مختلف ( در این مرحله محقق ذهن خود را برای کشف نکات یا مولفه های مربوطه در طول بحث حساس می کند )
مرحله دوم : نگاه دقیق به کل بحث و کشف نکات یا مولفه هایی که صلاحیت دخالت در موضوع را دارند.
مر حله سوم : نقد مولفه ها ، لازم به تذکر است که گاه مولفه ها به حسب ظاهر در مو ضوع سوال دخیل هستند ولی به لحاظ منطقی و یا با توجه به موضوع درس و یا مشی مولف و مانند آنها دخالت آنها مردود می شود .
مرحله چهارم : نظم دهی به مولفه ها به طوری که موارد مشترک یا مواردی که دچار هم پوشی هستند حذف شده مولفه های اصلی از غیر اصلی جدا شوند .
کد سوال ۲ :
هدف از سوال: کشف رابطه بین دلیل و مدعا
راهبرد جواب:
مرحله اول: تحلیل دلیل و چگونگی و میزان قابلیت دلیل در اثبات
مرحله دوم: تحلیل مدعا و توضیح نکات مخفی در آن
مرحله سوم: تطبیق نتایج مرحله اول بر مدعا
مرحله چهارم: نقد ( بررسی – قبول یا رد )
کد سوال ۳ :
هدف از سوال: شناخت دقیق منابع مورد استدلال و تفکیک آن از منابع مشابه
راهبرد جواب:
مرحله اول: شناخت نقاط کلیدی و اصلی در تعریف هر منبع
مرحله دوم: میزان اثبات کنندگی آن فی نفسه
مرحله سوم: میزان اثبات کنندگی آن در شریعت ( حجیت )
مرحله چهارم: تفاوت با منابع مشابه
کد سوال ۴ :
هدف از سوال: تحلیل متن
راهبرد جواب:
مرحله اول: تشخیص ظهور اولیه عبارت. منظور از ظهور اولیه، مقتضای معانی کلمات فی نفسه و قواعد ساختاری عبارت است.
مرحله دوم: تعیین قرائنی که ممکن است متکلم به آنها اعتماد نموده باشد ( لفظی، حالی، مقامی، عقلی و … )
مرحله سوم: بررسی دخالت قرائن در ظهور اولیه ( لازم به ذکر است که گاه قرینه ای وجود دارد ولی ظهور اولیه تاب پذیرش آن را ندارد )
مرحله چهارم: تصرف در ظهور و تعیین ظهور نهایی
کد سوال ۵ :
هدف از سوال: مناط یابی
توضیح: منظور از این بحث کشف مناط از منابعی است که امکان کشف در آنها وجود دارد مانند مناط حکم عقل. اما مناط در احکام شرعی بدلیل عدم وقوف عقل ، اصلا ممکن نیست. اما می توان درباره مناطهای تصریح شده در ادله شرعی بحث نمود و از علت یا حکمت بودن آنها جویا شد.
راهبرد جواب:
مرحله اول: تعریف منبع مورد بحث بطوری که امکان کشف مناط از آنها روشن شود
مرحله دوم: تعریف موضوع و تعیین قیود آن بطور دقیق
مرحله سوم: شناخت حقیقت حکم بطوریکه رابطه آن با موضوع روشن شود
مرحله چهارم: کشف مناط
کد سوال ۶ :
هدف از سوال: فهم و تحلیل دقیق مخاصمه
راهبرد جواب:
مرحله اول: فهم دقیق و تحلیل نظر و استدلال رقیب ( چارچوب استدلال ، کشف نقاط کلیدی در استدلال، روشن نمودن زوایا و یا مقدمات پنهان، استخراج لوازم )
مرحله دوم: فهم دقیق و تحلیل نظر و استدلال مصنف ( موارد فوق الذکر، تعیین نقطه یا نقاطی از استدلال رقیب که مورد توجه مصنف قرار گرفته است، تعیین نوع اشکال از جهت مبنایی یا بنایی بودن. )
مرحله سوم: بررسی و نقد: ( این بخش مربوط به سالهای پایانی موسسه است.)
کد سوال ۷ :
هدف از سوال: نظم یابی بین مطالب درس
راهبرد جواب:
محل اینگونه سوالات یکی از موارد زیر است:
- در جایی که بین مطلب ذکر شده با مطلب پیشین یک نحوه گسست دیده میشود. این پدیده گاه در عبارت مصنف نیز به آن اشاره میشود. مثلا از «ثم» یا «نعم» و … در صدر مطلب استفاده میشود و گاه این گسست صرفاً ناپیوستگی در محتوا است. در صورت اول ( گسست لفظی ) باید به معنای الفاظ دال بر گسست توجه نمود مثلاً «ثم» دلالت دارد بر اینکه بحث بعد هرچند از بحث قبل جدا میشود، و بحث قبل پایان یافته است ولی مثلاً در فروعات اصل بحث میباشد (در اینصورت محقق باید صرفاً ارتباط آن را با اصل بحث جویا شود) یا «نعم» دال بر استدراک است و مفهوم آن این است که مطلب یا مطالب قبل توهمی در مقام ایجاد کرده و یا در معرض ایجاد توهم است و مطلب ما بعد «نعم» در پی حل آن است و …
اما در صورت دوم یعنی گسست محتوایی: باید به مناشئ گسست توجه نمود. بطور کلی این مناشئ در دو ناحیه قابل بررسی است:
ناحیه اول، مربوط به مؤلف: در این ناحیه مؤلف مقدمه یا مقدمات یا بطور کلی مطالب را بدلیلی از دلایل (ازجمله وضوح آن) حذف نموده است. در اینصورت باید بدنبال کشف آن نقاط محذوف و تزریق آن به عبارت بود.
ناحیه دوم، مربوط به مخاطب: در اینصورت ، متن در واقع دچار گسست نیست بلکه این مخاطب است که نتوانسته بین مطالب جمع کند . این پدیده در تحلیل متن نشان دهنده این است که نکته یا نکاتی از بحث مورد توجه مخاطب قرار نگرفته است. اینجاست که مخاطب با تحلیل دوباره مطلب باید به کشف آن نکته یا نکات بپردازد.
۲٫ ناهماهنگی ظاهری بین مبانی نظری نویسنده و مطالب درس:
این مبانی گاه از خود کتاب و گاه از کتابهای دیگر مصنف بدست می آید. (البته باید به این احتمال توجه نمود که ممکن است نظر مصنف در یک کتاب در مقایسه با کتابهای دیگر ایشان عوض شده باشد) برای حل این ناهماهنگی ظاهری انجام مراحل زیر لازم است:
مرحله اول: تحلیل مبنا؛ تعیین مؤلفه های کلیدی در آن ، بحث درباره حیطه کارکرد و لوازم مبنا
مرحله دوم: تحلیل مطلب مورد بحث (طرف دیگر ناهماهنگی) و دیگر نکات فوق الذکر
مرحله سوم:مقایسه مرحله اول و دوم
مرحله چهارم: نظر نهایی (حل ناهماهنگی، اثبات ناهماهنگی)
۳٫ نظم دهی به مباحث طرح شده در یک درس: نحوه چینش مؤلف که گاه به لحاظ منطق تدوین نا منظم است (مانند کتب قدیمی) محتاج نظم دهی از سوی مخاطب است؛ این نظم نسبت به نوع مباحث متفاوت است. در کتب استدلالی نظم زیر به عنوان نظم مطلوب پیشنهاد می شود:
الف. مبادی تصوری و تصدیقی بحث
ب. موضوع نزاع
ج. استدلال ها
د. نقد استدلال ها
هـ. استدلال مطلوب
و. نتیجه گیری
صورت دیگر نظم مطلوب در کتب استدلالی چنین است:
الف. مبادی تصوری و تصدیقی
ب. موضع نزاع
ج. استدلال مصنف
د. بیان نقاط اصلی حل نزاع (مؤلفه های کلیدی)
هـ. استدلال های رقیب
و. نقد استدلال های رقیب بوسیله مؤلفه های کلیدی در نظر مصنف
ز. نتیجه گیری
همچنین در بخش استدلال ها نظم زیر مطلوب است:
الف. مبانی استدلال
ب. مقدمات لازم در استدلال
ج. صورت استدلال
و در بخش نقد استدلال ها نظم زیر پیشنهاد میشود:
الف. تعیین مبنانی یا بنایی بودن نقد
ب. تعیین نقاط اصلی غیر قابل قبول برای ناقد (در مبنا یا بنا)
ج. دلیل ردّ آن نقاط
۴٫ نظم دهی به ساختار کتاب: در این بخش، محقق توجه خود را به نحوه چینش فصول و بخشهای کتاب عطف می کند. ضرورت این مطلب در جایی خود را نمایان می کند که او در نگاه جامع به علم مربوط می تواند به یک منظومه برسد. مثلا در مباحث اصولی یک بحث عقلی را بدلبل نحوه چینش مصنف در مباحث الفاظ قرار نمی دهد.
تذکر: سوالات مربوط به این کد می تواند مربوط به هر یک از موارد بالا و در راستای آزمون توانایی محصل در نظم یابی باشد.