ثقه‌الاسلام کلینی
زندگی نامه‌ی ثقه‌الاسلام کلینی
محمّدبن‌یعقوب بن اسحاق مراحل ابتدایی علوم اسلامی را نزد پدر و دایی بزرگوارش علی بن محمد بن ابراهیم بن ابان که از استادان علم حدیث بود، گذراند. وی پس از گذراندن دوران آغازین تحصیل و آشنایی با منابع رجالی و حدیثی، از کلین مهاجرت کرد و با کوله‌باری از معرفت و شناخت مکتب اهل بیت برای شکوفایی خلاّقیتهای درونی و سیراب شدن از دریای بی‌پایان علوم وحی و پیمودن کمالات اخلاقی و انسانی به «ری» وارد شد.
گزینش هدف
در هنگام ورودمرحوم کلینی به «ری» بیشتر مردمان این شهر از پیروان مذاهب حنفی و شافعی بودند امّا به دلیل وجود شیعیان دلباخته‌ای در اطراف این شهر، اکثر اهل تسنن «ری» همواره تحت تأثیر اخلاق و رفتار اسلامی آنها قرار داشتند. از این رو این دیار به شهری شیعه نشین معروف بود. فرقه اسماعیلیه با انگیزه تسلط بر ایران در این نقطه بیش از دیگران سرمایه‌گذاری کرده بود و به ترویج و تبلیغ تفکر و آراء خود می‌پرداخت. از این رو «ری» به نقطه برخورد آراء و اندیشه‌های فرقه اسماعیلیه و مذهب شافعی، حنفی و شیعه تبدیل شده بود. کلینی در این زمان در کنارِ گذراندن تحصیلات خود نه تنها با عقاید و اندیشه‌های دیگر مذاهب و فرقه‌ها آشنا شد بلکه به ماهیت واقعی بعضی از این فرقه‌ها که می‌رفت تشیع را از مسیر واقعی‌اش خارج کنند پی برد. درد، جدایی مردم از سخنان اهل بیت و دارو، رساندن این سخنان به مردم بود. از این رو در محضر استادان بزرگی چون «ابوالحسن محمد بن اسدی کوفی ساکن ری» به فراگیری حدیث پرداخت و در نوشتن و بحث و گفتگو پیرامون احادیث از خود شایستگی بسزایی نشان داد. او بیشتر وقت زندگی خود را صرف حدیث کرد. امّا با این حال از واقعیتهای اطراف خویش و از مسائلی که شیعیان با آن دست به گریبان بودند، غافل نبود. در دورانی که «قرمطیان» با عقاید التقاطی خود، که مخلوطی از عقاید زردشتی، مانوی و اسلامی بود به مبارزه با عقاید و مقدسات مسلمین پرداختند، کلینی با شجاعت شیعی خویش عقاید آنها را به نقد کشید و برای آگاه کردن شیعیان از این حرکت انحرافی کتاب «الرد علی القرامطه» را نوشت و در دسترس شیعیان قرار داد.
تلاش اهل سنت در این عصر به قدری چشم‌گیر بود که می‌توان گفت اهل سنت هر چه دارد از این عصر دارد. در این عصر که زمانش به حدود تقریبی یک قرن می‌رسد کتابهای شش گانه حدیثی اهل‌سنت(صحاح‌ستّه)تدوین‌شد.
در این زمان شاگردان امام هادی، امام حسن عسکری و امام رضا هنوز زنده بودند. امّا از آنها جز کتابها و جزوه‌های کوچک و پراکنده چیزی در دست نبود و بسیاری از این کتابها و جزوه‌ها نیز در همین عصر از بین رفت.
مرحوم کلینی برای تکمیل هدف و رسالت خویش به قم شهر محدثان و شاگران اهل بیت مهاجرت کرد. در این زمان در قم راویان و محدثان در هر مسجد و حسینیه‌ای به نقل حدیث می‌پرداختند و بسیاری از اینان در شمار آخرین محدثانی بودند که بدون واسطه از زبان ائمه حدیث شنیده بودند. وجود این فرزانگان موجب شد که عاشقان کلام اهل بیت به این شهر مهاجرت کنند و کلینی یکی از این افراد بود. او با استفاده از محضر استادان بزرگی چون احمد بن محمد بن عیسی اشعری، احمد بن ادریس قمی (معروف به معلّم)، عبدالله بن جعفر حمیری (مؤلف کتاب قُربُ الاسناد) و فرزند او محمد بن عبدالله حمیری به فراگیری حدیث پرداخت. استادان و محدثانی که کلینی برای شکوفایی اندیشه خدایی خود از آنها بهره جسته است در حدود سی و پنج نفر می‌باشند. کسی که نامش در یک سوم سلسله سندهای روایات کافی است. شخصیتی که نامش باکافی جاودانه شد. محدثی که در اسناد بیش از هفت هزار و یکصد و چهل روایت (۷۱۴۰) چون ستاره می‌درخشید. او علی‌بن ابراهیم قمی است که کتاب تفسیر او پایه تفسیرهای تشیع گردید.
هجرتی دیگر
کوفه یکی از شهرهایی بود که کلینی به آن قدم نهاد. در آن زمان کوفه یکی از مراکز بزرگ علمی به شمار می‌رفت و کمتر محدث و یا محققی بود که در سفرهای خود به آن شهر وارد نشده و از محضرعالمان‌آنجااستفاده‌ای‌نکرده‌باشد.
کوفه در حقیقت جای تبادل نظر و نقطه آغاز در جهان اسلام به شمار می‌رفت که همه آزادانه در آن به تبلیغ مذهب خود می‌پرداختند. از این رو هر یک از نویسندگان و محدثان مذاهب گوناگون اسلامی مجلس درس و بحثی برای خود برپا داشته بودند و به نقل احادیث خویش می‌پرداختند. «ابن عقده» یکی از کسانی بود که در این شهر سکونت داشت. او از حافظان بزرگ حدیث به شمار می‌رفت و حافظه قوی او موجب شده بود که آیتی از آیات حافظه در جهان شود.بسیاری از بزرگان مذاهب از محضر او کسب علم می‌کردند. او اگر چه از نظر مذهبی «زیدی جارودی» بود امّا زهد و پارسایی از او محدثی موثّق ساخته بود که همه مذاهب در نقل احادیث به او اعتماد داشتند. کلینی نیز از این مرد بزرگ استفاده کرده، از او روایاتی فرا گرفت.