کتاب ماهیت پول نوشته حجت الاسلام دکتر احمدعلی یوسفی+متن کتاب
تاریخ پررمز و راز پول، از این پدیده بشرى ماهیتى ساخته که در عین سادگى بسیار پیچیده و مبهم است. نویسنده ابتدا هدف و ضرورت تحقیق درباره پول‌هاى فعلى را مورد بررسى قرار داده، سپس ضرورت به کارگیرى پول هاى مختلف را در مبادلات جهانى که در نفى یا اثبات فرضیه هاى تحقیق مورد نیاز است، با روش مناسب بررسى مى کند. در فصل دوم عناوین مرتبط با پول از دیدگاه حقوق دانان، اقتصاددانان و فقیهان مورد تحلیل و تفسیر قرار گرفته و ویژگى ها و ضابطه هر یک از عناوین مشخص گردیده است. فصل سوم با بهره گیرى از مباحث قبل به تحلیل فرضیه هاى تحقیق مى پردازد و ماهیت پول را از منظر خرد و کلان، بررسى مى کند. در ضمیمه آن، جهاتى از پول صدر اسلام که به نحوى در روشن گرى موضوع تحقیق کتاب مفید مى باشد، به مطالب کتاب اضافه شده است.
برای دانلود به ادامه بروید…
پول یکی از پدیده‌های پیچیده اقتصادی است و باید به‌عنوان یک موضوع فقهی و اقتصادی بررسی شود. تاریخ پول از مبادلات پایاپای آغاز شده، به پول کالایی (غیرفلزی)، پول فلزی، پول کاغذی (اسکناس) و پول تحریری می‌رسد. هریک از این مراحل، تحولات بسیاری را از سر گذرانده است. امروزه بشر می‌کوشد تا در معاملات، برای انتقال ارزش مبادله‌ای خالص خود، از وسایل سریع، مطمئن و کم‌هزینه استفاده نماید. کارت‌های اعتباری، کارت‌های انتقال الکترونیکی منابع مالی و پول‌های الکترونیکی از این مقوله‌اند. اما مال در لغت هر چیزی است که در نظر عرف دارای ارزش مبادله باشد. در طول تاریخ سه نظریه اساسی در مورد ارزش و مالیت اشیا در بین اقتصاددانان وجود داشته است. نظریه ارزش ـ هزینه تولید یا کار یکی از آن‌هاست. نظریه‌های کانونیست‌ها، آدام اسمیت، ریکاردو و مارکس، از نظریه فوق ناشی شده‌اند. نظریه ارزش ـ مطلوبیت و نظریه تلفیق یا «ارزش ـ هزینه و ارزش ـ مطلوبیت» دو نظریه اساسی دیگر است. نظریه تلفیق با نظریه بسیاری از عالمان فقه اسلامی سازگاری دارد. مال از دیدگاه حقوق‌دانان نیز تعریف‌های متفاوتی یافته است. اما رأی فقیهان درباب مال هم متنوع است. برخی چون علامه حلی و شیخ طوسی، توجهی به جهت اثباتی تعریف مال نداشته‌اند و تنها طرف سلبی مال مورد توجه آنان بوده است. در دیدگاه عده‌ای دیگر چون شهید اول، مقدس اردبیلی، صاحب جواهر و مرحوم شیخ انصاری نیز به قید عرفی و عقلایی بودن منفعت توجه داشته‌اند. عده‌ای چون محقق ایروانی و محقق نایینی هم مال را به عناصر تشکیل‌دهنده آن معرفی کرده‌اند. در پاره‌ای از تعاریف نیز تحلیل روانی رفتار عرف درباره مال، ویژگی مشترک است. به‌نظر می‌رسد جامع‌ترین بیان درباره مال، همان نظریه «تلفیق» درباب ارزش و مالیت اشیا باشد. بنابراین، مال چیزی است که در نظر عرف و عقلا مطلوبیت داشته باشد، برای آن تقاضا به وجود بیاید و از صفت کمیابی نسبی هم برخوردار باشد. اما می‌توان از مال اعتباری و حقیقی نیز سخن گفت. عنوان مثلی و قیمی نیز از عناوین مهم در فقه و حقوق اسلامی است که عرف در آن نقش مهمی ایفا می‌کند. همه تعریفات مثلی و قیمی، این دو را دو اصطلاح عرفی شمرده‌اند. یکی از مباحث مهم در این عرصه، بررسی ماهیت و ویژگی‌های پول از دو دیدگاه خرد و کلان است. بحث پشتوانه پول، مفهومی تاریخی است و امروزه حجم عظیم پول تحریری نمی‌تواند پشتوانه طلا داشته باشد. حفظ تناسب بین نرخ رشد حجم پول و حجم کالاها و خدمات تولیدی قابل مبادله، از پشتوانه طلا مهم‌تر است. مفهوم پشتوانه نیز متنوع بیان شده است. در مجموع، پشتوانه هر چیزی است که تضمین‌کننده ثبات ارزش اقتصادی و قدرت خرید پول باشد. پول در اقتصاد وظایفی برعهده دارد. مثلاً معیار ارزش است، ذخیره ارزش و نیز واسطه در مبادله شمرده می‌شود. اما پول یعنی شیء فیزیکی دارای ارزش مبادله‌ای عام، یا شیء غیرفیزیکی که خود فی‌نفسه ارزش مبادله‌ای عام است. پول کاغذی فعلی مالیت دارد و اثبات آن با نظریه وظیفه ذخیره ارزش آن و نیز با استفاده از تعریف پول و تکیه بر تئوری‌های تقاضای پول ممکن است. پرسش این است که آیا پول، مال مثلی است یا قیمی. مثلی بودن پول براساس نگاه تاریخی به آن و نیز براساس تعریف مال مثلی اثبات می‌شود. از نظر عرف و عقلا پول کاغذی و اسکناس به اعتبار ارزش مبادله‌ای مثلی است؛ چه ارزش مبادله‌ای آن را صفت نسبی بدانیم، چه صفت ذاتی. پول‌های فعلی با پول صدر اسلام، شباهت‌ها و تفاوت‌هایی دارند که از بررسی همه آن‌ها می‌توان دریافت پول‌های فعلی از نظر مصداق پدیده‌ای مستحدثه باشند. هرینه فرصت پول، تفاوت‌های اساسی بین پول‌های فعلی و سایر اموال، رابطه پول و کالا، پول و سرمایه، پول در نگاه عرف، تغییرات ارزش مبادله‌ای پول و رفتار عرف و عقلا و ماهیت پول در نگرش کلان، از دیگر مباحث مهم شناخت ماهیت پول است. برای تتمیم بحث می‌توان از مفهوم پول در صدر اسلام و نزد شارع سخن گفت و پول در عصر جاهلیت، برخورد اسلام با آن، نظام پولی صدر اسلام، تحولات ضرب سکه بعد از ظهور اسلام، وزن سکه‌های صدر اسلام، و مواردی از این دست را بیش‌تر پژوهید.