سوالات پایش مکاسب محرمه – روایت تحف العقول
*۱- به عبارت مصنف: «الاخبار الوارده علی سبیل الضابطه …» توجه نموده و ضمن تعریف ضابطه ،موارد کاربرد آن را در فقه بیان نمایید
*۲- با دقت در عبارت ذیل از روایت شریفه «والفرض من الله تعالی…..» ضمن توضیح معنای فرض نحوه دخالت شارع در معاملات را شرح دهید.
*۳- به روایت تحف در بحث ولایت توجه کنید و به سؤالات زیر پاسخ دهید: الف: چرا بحث در ولایت در روایت مذکور بر بقیه وجوه مقدم شده است؟ مستندات خود را از متن روایت بیان کنید
ب: ملاکهای مورد نظر امام (ع) در حوزه والی و منصوبین او و حوزه مردم بیان کنید.
۴- در عبارت شریفه «والعمل معه و معونته و تقویته» عطف‌ها تفسیریند یا غیر آن؟ توضیح دهید.
*۵- با دقت در عبارت روایت شریفه بیان کنید که آیا تخصیص و استثناء «الاّ بجهه الضروره» از عبارت قبل آن صحیح است؟ (توجه داشته باشید که این سؤال مبتنی بر آن است که عبارت قبل به به دلیل ملاکهایی چون دروس الحق و احیاء الباطل آبی از تخصیص و استثناء است)
۶- آیا می‌توانید ملاکهای طرح شده توسط روایت در بخش ولایت را با مبانی عقلایی و عقلی تحلیل نمایید؟ (اختیاری)
*۷- در بخش وجوه حرام از تجارت، آیا ذکر مطالبی چون حرمت هر گونه تصرّف در جلود سباع باعث نوعی ناهمگونی با احکام شریعت نشده است؟ (زیرا تصرف در جلود به هر شکل ممنوع نیست)
*۸- در بخش وجوه حرام از تجارت، چرا «شی یکون فیه وجه من وجوه الفساد» هم عرض « کل امر یکون فیه الفساد) قرار گرفته است و جمیع التقلب در هر دو حرام شمرده شده است؟ چگونه دو ضابطه فوق بر مثال‌های بعد قابل تطبیق است؟
*۹- به عبارت «کذلک کلّ مبیع ملهوبه… » دقت نموده و تفاوت آن را با قسم قبل «کل امر یکون فیه الفساد…» بیان نمایید.
۱۰- آیا می‌توانید بگویید چرا استثناء «ضرورت» در قسم قبل یعنی کل امر یکون فیه الفساد وارد نشده است؟
۱۱- در عبارت روایت «فاجاره الانسان …. بوجه الحلال … او یؤجز…» معانی متفاوت ناشی از اختلاف نسخ را نوشته و بهترین آنها را با استدلال بیان نمایید.
۱۲- «العمل بنفسه…» عطف به چیست؟ احتمالات مختلف را تحلیل و احتمال برتر را اثبات کنید.
۱۳- آیا می‌توانید تحلیل خود را درباره ذکر قید «مِن غیر ان یکون وکیلاً للوالی» و عدم ذکر آن در بخش تجارات را بنویسید؟ آنگاه ضابطه وجوه حرام از ولایت را بر این دو بخش تطبیق نمایید.
۱۴- «او وکیله فی اجارته» عطف به چیست؟ احتمالات مختلف و احتمال برتر را با تحلیل بیان کنید.
۱۵- در بخش اجاره حلال چه ضابطه‌هایی برای وجه حلّیت ذکر شده است؟
۱۶- در عبارت «کل امر منهی عنه من جهه من الجهات … الاّ لمنفعه …، آیا«منجهه» جهتی را که بواسطه آن نهی بطور مطلق بر شیء واقع شده بیان می‌کند یا برای تقیید نهی آمده است؟ دلیل بیاورید.
۱۷- در عبارت «ما یتعلم العباد او یعلمون…» بیان کنید که ذکر قید تعلیم و تعلم در معرفی صنعت چه نقشی دارد؟ بعبارت دیگر متکلم چرا در معرفی صناعت به شأن آموزشی آن اشاره نموده است؟ «من» در«من اصناف الصناعات» من بیانیه است یا بیان مشوب به تبعیض؟ (بیان مشوب به تبعیض عبارت است از آن معنایی از «من» که در آن علاوه بر توضیح ابهام ما قبل، به برخی از افراد ما بعد اشاره دارد).
۱۸- به قید «بها قوامهم» توجه کنید آیا این قید جهت تخصیص آلات به آلاتی است که قوام جامعه به آن وابسته است بطوریکه مواردی چون وسائل نقاشی که در قوام جامعه نقش ندارد خارج شود؟ چرا؟
۱۹- با توجه به عبارت روایت «و ان کانت تلک الصناعه .. قد یستعان بها علی وجوه الفساد» و با عنایت به مجموع کلام امام (ع) در ضابطه حلیت و حرمت صناعت بیان نمایید که آیا ضابطه حلیّت و حرمت در حوزه‌‌های اجاره و تجارت با حوزه صناعت تفاوت دارد؟ با مراجعه به عبارت روایت در اجاره و تجارت به تحلیل بپردازید.
۲۰- آیا می‌توان گفت وجه استناد شیخ به روایاتی که دچار ضعف سندی‌اند حاکمیت قواعد عقلایی بر ضوابط ذکر شده در روایت است؟
۲۱- به روایت ذیل که از امام صادق (ع) نقل شده دقت کنید و با توجه به آن کلام مصنف درباره اکتساب مستحب و مثال آن را تحلیل و نقد کنید.
سأله رجل فقال له: جعلت فداک اسمع قوماً یقولون ان الزّراعه مکروهه فقال له: ازرعواو اغرسوا فلا و الله ما عمل الناس عملاًٍ احلّ و لا اطیب منه … (وسائل الشیعه ج ۱۳ ص ۱۹۳)
۲۲ـ با توجه به عبارت «معنی حرمه اکتساب: حرمه النقل و الانتقال بقصد ترتب الاثر» به سؤالات زیر پاسخ دهید.
الف) با دقت در تعریف فوق، دلیل ذکر قید «بقصد ترتب الأثر» در تعریف چیست؟ اگر مصنف به تعبیر «حرمه النقل و الانتقال» بسنده می‌نمود آیا با چالشی روبرو می شود؟
ب) آیا تعریف فوق بر بیع ربوی صادق است؟
ج) ضمن مقایسه تعریف فوق با ضابطه مذکور در روایت تحف کل امر یکون فیه الفساد … فهذا حرام محرّم … به نقد تعریف فوق بر اساس ضابطه مذکور بپردازید.
۲۳- رابطه منطقی بین حرمت وضعی و تکلیفی را با ذکر مثال بنویسید.
۲۴ـ تفاوت بین حرمت بیع و حرمت اکل مال چیست؟
۲۵- آیا می‌توانید ضابطه مذکور در روایت پیش گفته را بر واجب کفایی جاری نمایید؟ جواب مثبت یا منفی خود را تحلیل نمایید.
۲۳- در عبارت «… لأنّ ظاهر ادله تحریم بیع مثل الخمر… الاّ من حیث التشریع» به سؤالات زیر جواب دهید.
الف) وجه انصراف مدّعی در کلام شیخ را بیان نمایید.
ب) چرا با وجود روایت تحف، مصنف وجه تحریم معامله را در صورت قصد اثر محلل بی‌دلیل می‌داند.
ج) «من حیث التشریع» را توضیح داده و بنویسید چگونه قصد اثر محلل باعث تحریم می‌شود؟